Οι κανόνες εμπλοκής στο Ε.Σ και το ζήτημα της εκπαίδευσης

Έχουν περάσει πάνω από 13 χρόνια από την απόλυσή μου από το ΕΣ και πρόσφατα ένα άσχετο γεγονός μου έφερε στο νου την περίφημη «τελαμώνα», την υφασμάτινη θήκη όπου μέσα ήταν ραμμένες μια με δύο γεμάτες γεμιστήρες και που παραδίδεται στους σκοπούς πολλών μονάδων -δυστυχώς και των ειδικών δυνάμεων- μαζί με μια ανοιχτή, «για περίπτωση ανάγκης». Η ανάμνηση αυτή μου υπενθύμισε μια πραγματικότητα που όλοι όσοι ασχολούνται με τον χώρο της άμυνας γνωρίζουμε: την έλλειψη ρεαλισμού στο τομέα των κανόνων εμπλοκής τουλάχιστον σε χαμηλά κλιμάκια και κυρίως στη φύλαξη στρατοπέδων.

Του Παναγιώτη Α. Καράμπελα* - 14/04/2014

Η αντίφαση είναι εξωφρενική. Ενώ δίδεται στο στρατιώτη μια ανοιχτή γεμάτη γεμιστήρα, η τελαμώνα είναι ραμμένη. Το αποτέλεσμα είναι η ουσιαστική αχρήστευση των εν λόγω διαθέσιμων πυρομαχικών, καθώς για να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτά, θα πρέπει να ασχοληθεί με το άνοιγμα/ξήλωμα/σκίσιμο της τελαμώνας… Και όλα αυτά θα κληθεί να τα κάνει εν μέσω, προφανώς, πυρών του επίδοξου εισβολέα. Οι δικαιολογίες που έχουν ακουστεί για τούτο τον παραλογισμό είναι οι ακόλουθες:

1.   Τις ράβουμε για να μην κλέβονται οι σφαίρες.

2.   Τις ράβουμε για να μην χάνεται χρόνος στο μέτρημα σε κάθε αλλαγή των σκοπών.

3.   Εμπιστεύεσαι τους φαντάρους με τόσα πυρομαχικά; Ποιος θα τρέχει μετά αν γίνει κάτι;

Το γιατί είναι εξωφρενικές αυτές οι δικαιολογίες, αν και αυταπόδεικτο, θα προσπαθήσω εν συντομία να το εξηγήσω.

Για την πρώτη δικαιολογία περί κλοπών, η απάντηση είναι «μα δίδεται και μια ανοιχτή γεμιστήρα. Αν θέλουν δεν μπορούν από εκεί να κλέψουν;». Σου λένε όμως: «Γι αυτό μετράμε τις σφαίρες στην ανοιχτή». Και όταν τους λες: «Ε, ας τις μετράνε και από τις υπόλοιπες γεμιστήρες», έρχεται η ως άνω δικαιολογία υπ.αρ.2. Ο…χαμένος χρόνος. Για να μη χαθεί χρόνος, λοιπόν, προτιμούν να κάνουν κατ’ ελάχιστον προβληματική τη πρόσβαση του στρατιώτη στις σφαίρες του σε περίπτωση ανάγκης!

Υπάρχουν, βεβαίως, κι εκείνα τα περιστατικά όπου σε καταμετρήσεις πυρομαχικών που ήταν σε τελαμώνες, εντοπίστηκαν απώλειες για τον απλούστατο λόγο ότι κάποιος «πονηρός», είχε ανοίξει τη τελαμώνα όσο χρειαζόταν, είχε βγάλει 2-3 σφαίρες μόνο, για να μην αλλοιωθεί το βάρος εμφανώς, και την είχε…ξαναράψει.

Κι ερχόμαστε στη τρίτη δικαιολογία που είναι και ο ουσιαστικός λόγος για το φαινόμενο «τελαμώνα» στον 21^ο αιώνα. Η εμπιστοσύνη στον Έλληνα στρατιώτη και κυρίως τον έφεδρο. Στην προσπάθειά τους τα στελέχη να αποφύγουν τυχών κακοτοπιές, προτιμούν να περιορίσουν την άμεση πρόσβαση των στρατιωτών σε πυρομαχικά. Κι ενώ θα μπορούσαν απλά να μη δώσουν επιπλέον γεμιστήρες (που θα ήταν λάθος κι αυτό), υπακούουν στην απλή κοινή λογική που λέει ότι αν υπάρξει ανάγκη θα τα χρειαστούν. Έτσι τα δίδουν μεν αλλά…ραμμένα δε! Ερχόμαστε, δηλαδή, στην ίδια αδιέξοδη σειρά σκέψεως στην οποία έχει περιέλθει πολλές φορές ο Ο.Η.Ε., όπου ενώ έχει βαμμένα τα οχήματά του λευκά για να ξεχωρίζει ως ουδέτερη ειρηνευτική δύναμη, αναγκάζεται λόγω των συνθηκών να…τα κρύβει κάτω από δίκτυα παραλλαγής και κλαδιά, μια εικόνα που είδαμε αρκετές φορές κατά την διάρκεια του Γιουγκοσλαβικού εμφυλίου…

Το πρόβλημα είναι διττό. Από την μια έχουμε την έλλειψη εκπαίδευσης σε θέματα ατομικής τακτικής των απλών στρατιωτών που οδηγεί σε έλλειψη εμπιστοσύνης τους ανωτέρους τους. Από την άλλη εντοπίζεται μια προσκόλληση σε απαρχαιωμένες ιδέες, πρακτικές και κυρίως κανόνες εμπλοκής εν καιρώ ειρήνης, που χρονολογούνται ίσως και πριν από τον Β’ΠΠ και που κανένας έως και σήμερα δεν σκέφτηκε να αλλάξει. Ας τα πιάσουμε, όμως, με τη σειρά.

Η εκπαίδευση σε θέματα ατομικής τακτικής στον ΕΣ είναι σε υποτυπώδη επίπεδα αν εξαιρέσουμε την περίπτωση των ειδικών δυνάμεων. Οι βολές γίνονται τυπικά σχεδόν σαν αγγαρεία και με «κλινικό» τρόπο, υπό ιδανικές συνθήκες συγκριτικά με το ποια θα είναι η πραγματικότητα σε περίπτωση σύγκρουσης. Θέματα όπως, οι κανόνες ασφαλείας, η σωστή χρήση του επιλογέα βολής, με πρώτη-πρώτη τη σωστή χρήση της ασφάλειας, η τακτική αλλαγή γεμιστήρα, η ταχεία αλλαγή γεμιστήρα, κτλ. είναι άγνωστες έννοιες για τον Έλληνα στρατευμένο που αποτελεί και τον κορμό του ΕΣ. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, που σε περίπτωση εμπλοκής του όπλου του σε αληθινή μάχη, δεν θα πρέπει να παραξενευτούμε αν δούμε τον έχοντα την εμπλοκή στο όπλο του να…σηκώνει το ποδαράκι για να ειδοποιήσει για το πρόβλημα, όπως «έμαθε» στις εκπαιδευτικές βολές, αντί να κάνει τις προβλεπόμενες άμεσες ενέργειες!

Τα μόνιμα στελέχη, λοιπόν, γνωρίζοντας φυσικά την κατάσταση, νοιώθουν άβολα μπροστά στην εικόνα ενός στρατιώτη με γεμάτες γεμιστήρες. Αυτό με την σειρά του οδηγεί στην αέναη διστακτικότητα για αναθεώρηση των κανόνων εμπλοκής των σκοπών, καθώς οποιαδήποτε σχετική προσπάθεια υιοθέτησης σύγχρονων αντιλήψεων και πρακτικών προσκρούει στην προαναφερθείσα δεδομένη έλλειψη βασικών γνωστικών θεμελίων από πλευράς, κυρίως, των κληρωτών. Έτσι καταλήγουμε σε μια εξαμβλωματική σειρά κανόνων εμπλοκής, με κορωνίδα την αντιφατική όσο και θρυλική τελαμώνα…

Σε αυτό δεν βοηθάει και η ιδιαίτερα μεγάλη καθυστέρηση που έχει επιδείξει ο ΕΣ στην προσαρμογή του στις σύγχρονες μεθόδους προστασίας εγκαταστάσεων. Η χρήση καμερών, θερμικών και μη, παρά τις όποιες κατά καιρούς σχετικές εξαγγελίες δεν έχει προχωρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό, με αποτέλεσμα οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις να μην μπορούν να απεμπλακούν από τις «παραδοσιακές» μεθόδους φύλαξης.

Το ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, είναι: «Άρα, τι κάνουμε;» Η απάντηση είναι μια, απλή και ίσως χιλιογραμμένη σε άπειρες σελίδες σχετικών άρθρων. Τρία πράγματα: εκπαίδευση, εκπαίδευση, εκπαίδευση! Αν δεν μάθει ο στρατιώτης την ορθή χρήση του οπλισμού του, απλά δεν είναι στρατιώτης αλλά άτακτος. Η σωστή διδαχή και επανάληψη μέχρι τελικής πτώσεως των κανόνων ασφαλείας, μέχρι να αρχίσει να λειτουργεί η μυϊκή μνήμη πλέον, και η ρεαλιστική εκπαίδευση σε ρεαλιστικά πεδία βολών, όχι μόνο για τις ειδικές δυνάμεις αλλά για ΟΛΟ το προσωπικό, θα «ξεμπλοκάρουν» την φοβία των στελεχών. Τα υπόλοιπα θα πάρουν το δρόμο τους. Δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό μεταξύ ενόπλων μονάδων/τμημάτων από την εμπιστοσύνη μεταξύ ιεραρχίας και στρατιωτών. Η επικράτηση της κοινής λογικής είναι πάντα η φυσική κατάληξη όταν τα πράγματα τίθενται στη σωστή τους βάση. Όταν εκλείψουν οι αιτίες που επέβαλλαν την επιφυλακτικότητα, θα εκλείψει και ο παραλογισμός. Τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων ξέρουν τι πρέπει να γίνει, αρκεί να τους δοθούν οι κατάλληλες συνθήκες.

Προσπάθειες για τη βελτίωση στην εκπαίδευση έχουν γίνει. Έχουν παρουσιαστεί εξομοιωτές βολής για φορητό οπλισμό, κινούμενοι και αναδυόμενοι στόχοι σε πεδία βολής κτλ. Όμως, αυτά πρέπει να γίνουν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Από όλα τα δισεκατομμύρια των χρημάτων που ξοδεύτηκαν στην προ κρίσεως εποχή, προφανώς ελάχιστα έως τίποτα δεν κρίθηκε σκόπιμο να πάει σε αυτόν τον τομέα, όπως και στο τομέα της τεχνολογικά υποβοηθούμενης φύλαξης. Και είναι ακόμα πιο θλιβερό αν σκεφτεί κανείς ότι το ποσό για το οποίο μιλάμε αποτελεί κλάσμα των μεγαλεπήβολων, όσο και απαραίτητων, προγραμμάτων που υπεγράφησαν, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν έχουν παραδοθεί καν ακόμα…

Δικαιολογίες για τις τελαμώνες και τα άλλα σχετικά ευτράπελα μπορούμε να βρούμε πολλές. Αλλά αυτό δεν κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια;

*  Ο Παναγιώτης Α. Καράμπελας είναι Στρατηγικός και Πολιτικός Αναλυτής, συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Αναλύσεων (ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.)

http://defencenews.gr/index.php/ethiniki-amina/ellinikos-stratos/311-oi-kanones-emplokis-sto-e-s-kai-to-zitima-tis-ekpaidefsis