Αλεξίσφαιρα γιλέκα και πλάκες: Ότι χρειάζεται να ξέρουμε

Από τα προϊστορικά χρόνια η ανάγκη προστασίας από τα όπλα του αντιπάλου υπήρξε επιτακτική προϋπόθεση για την επιβίωση στη μάχη. Η ασπίδα, το κράνος, ο θώρακας, οι περικνημίδες ακόμα και τα περικάρπια υπήρξαν τα διδάγματα άπειρων μαχών και αναδύθηκαν μέσα από ποταμούς αίματος και ανείπωτο πόνο. Καθώς οι απειλές αναβαθμίζονταν, αναβαθμίζονταν και τα μέσα προστασίας. Αυτό μας οδήγησε στη κορύφωση της χρήσης του κάθε είδους θώρακα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους περίφημους σιδηρόφρακτους ιππότες του Μεσαίωνα.

Του Παναγιώτη Α. Καράμπελα*

Μέσα στα χρόνια όμως, και κυρίως από τότε που η ωρίμανση της τεχνογνωσίας της πυρίτιδας επέτρεψε την γενίκευση της χρήσης των πυροβόλων όπλων, η ανάγκη για κάποια από τα προαναφερόμενα μέσα εξέλειψε φέρνοντας μοιραία μια αποκλιμάκωση στο βάρος που έπρεπε να κουβαλάει ο πολεμιστής που είχε γίνει πλέον δυσβάσταχτο. Τα περικάρπια και η ασπίδα ήταν τα πρώτα που έφυγαν. Όχι πολύ αργότερα μας άφησαν και οι περικνημίδες… Το μοναδικό κομμάτι του αμυντικού εξοπλισμού που διατηρήθηκε σχεδόν συνεχόμενα ήταν κράνος, αφού περίπου στο τέλος του 18^ου αιώνος και η χρήση του θώρακα είχε περιοριστεί σε σημείο σχεδόν εξάλειψης.

Η κατάσταση διατηρήθηκε περίπου στα ίδια επίπεδα μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνος όπου επανεμφανίστηκαν κάποιες αυτοσχέδιες προσπάθειες δημιουργίας αλεξίσφαιρων θωράκων. Οι προσπάθειες αυτές είχαν όλα τα μειονεκτήματα που θα μπορούσε κανείς να περιμένει από μια προσπάθεια αντιμετώπισης ενός τόσο σοβαρού κινδύνου όπως το πυροβόλο όπλο: μεγάλο βάρος, προβλήματα εργονομίας και ευκινησίας και τελικά φτωχά αποτελέσματα σε σύγκριση με τα προβλήματα που ο θώρακας δημιουργούσε.

Η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε η ιδέα του αντιβαλλιστικού υφάσματος ήταν το 1881 όταν ο γιατρός George Goodfellow, παρατήρησε ότι σφαίρα από εμπροσθογεμές όπλο που πέτυχε το τυλιγμένο μεταξωτό μαντήλι του θύματος δεν πέτυχε πλήρη διάτρηση στο σώμα, σώζοντας έτσι το θύμα. Έτσι αρχικά αυτός και αργότερα κι άλλοι, πειραματίστηκαν με πολλαπλές στρώσεις μεταξιού, ουσιαστικά αναβιώνοντας  την τακτική των στρατιωτών του Τσένγκις Χαν, που φορούσαν κατάσαρκα ένδυμα από μετάξι. Στην περίπτωση αυτή βέβαια ο στόχος τους δεν ήταν η αποφυγή διάτρησης, αλλά η ευκολία που παρείχε το μετάξι στην αφαίρεση των βελών, καθώς μαζευόταν εντός της πληγής ουσιαστικά άθικτο και όντας ανθεκτικό μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βγει το βέλος από τη πληγή, καθώς και ο περιορισμός της αιμορραγίας. Οι προσπάθειες αυτές ανταμείφθηκαν και αναγνωρίστηκαν το 1901 στην περίπτωση της αποτυχημένης απόπειρας δολοφονίας του Αλφόνσου του 8ου της Ισπανίας, ο οποίος σώθηκε φορώντας μεταξωτό αλεξίσφαιρο γιλέκο. Περαιτέρω πειραματισμοί παρατηρήθηκαν και κατά την διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, αλλά σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε η μαζική χρήση θωράκων που είδαμε στους προηγούμενους αιώνες.